Citydox
Locatie Anderlecht, Brussel, België
Opdrachtgever Citydox Atenor i.s.m. bMa (Brusselse Bouwmeester)
Architectuur Dhooge & Meganck Architectuur, MSA, B2Ai
Opp. 19.000 m²
Budget Privaat
Datum 2019
Status Wedstrijd
Giorgio Morandi
conceptschets
axonometrie van de drie zones
gevel kanaalzijde
bestaande toestand omgeving kanaal
volumestructuur
schema gevelprincipe
GEMENGDE STEDELIJKE ONTWIKKELING LANGS HET KANAAL IN BRUSSEL
Het kanaalgebied als strategische ontwikkelingszone werd in visie ontwikkeld door architect Alexandre Chemetoff. De visie zet in op een samenbrengen van een intense mix aan functies gedragen door de centrale ruggengraat: het kanaal. Daarbij wordt gezocht naar een werkbare en verrijkende combinatie van wonen, openbare ruimte, kleinschalige industrie, maakindustrie, onderwijs…
In de wedstrijd wordt een globale visienota gevraagd over 3 naast elkaar gelegen zones langsheen het kanaal waarbij de voorgestelde beeldkwaliteit zorgt voor de algemene samenhang en een basis voor dialoog zonder hun architectuur te beperken. De site kent enkele technische beperkingen die in het voorstel moeten opgenomen worden: hellend terrein, bodemverontreiniging en aanwezigheid van een hoge watertafel. Op de deelsite kavels 4.1 en 4.2 wordt gevraagd om een uitgewerkt architecturaal voorstel dat volgende onderdelen zal herbergen: wonen, kleinschalige productieve activiteiten/maakindustrie en een sportfaciliteit.
"Je kunt door deze wereld lopen zonder iets te zien. Om te begrijpen is het nodig niet veel dingen te zien, maar goed te kijken naar wat je ziet. "
(Giorgio Morandi)
Op het City Dox terrein wordt een nieuw stukje stad gebouwd. De architectuur en het stadsontwerp die daar zullen worden toegepast, bepalen hoe de bewoner, de gebruiker en de voorbijganger zich de komende jaren in deze ontwikkeling zullen voelen en ontwikkelen. Zoals de Amerikaanse socioloog Eric Klinenberg opmerkt: ''We zien vaak de impact van architectuur en stadsontwerp over het hoofd. Zij bieden plaatsen waar we elkaar ontmoeten en deze bijeenkomsten zijn de bouwstenen van onze gemeenschap. Als bindmiddel vergroten ze de sociale samenhang en hebben ze een bemiddelende werking, omdat mensen met alle mogelijke achtergronden elkaar ontmoeten.''
De in de ontwikkeling opgenomen ambities van de kanaalzone dragen bij aan een waardevol geheel. Huisvesting is op fascinerende wijze verbonden met functies als productie, zorg en onderwijs. In het ontwerpproces moet groot belang worden gehecht aan de behoeften van elk onderdeel en elke schaal, en vele eisen, wensen en praktische aspecten moeten zorgvuldig in overweging worden genomen, zowel wat de functionaliteit als wat het volume betreft.
Om aan al deze eisen te voldoen, nemen wij de stillevens van Morandi als leidraad, waarbij wij verschillende voorwerpen zo combineren dat zij altijd in harmonie werken en elkaar versterken met behoud van hun karakter. Enerzijds betekent dit dat we het ontwerp zo construeren dat er ruimte is voor elegante variatie op het thema, zonder te vervallen in een eclectische en al te geagiteerde architectuurtaal. Anderzijds staat deze houding toe dat verschillende karakters en specifieke materialen worden samengebracht, zonder een dwingend bindmiddel, maar in een totaalverhaal.
Vanaf het kanaal kunnen twee fragmenten van de stad worden onderscheiden: de noordwestelijke zijde wordt gekenmerkt door een meer versteende korrel, vertegenwoordigd door een dicht tapijt van half vrijstaande huizen hier en daar gemengd met hogere gebouwen. Aan de kant van City Dox zien we een veel dikkere stedelijke ontwikkeling. Het kanaal is de lijn van ontmoeting, aanhechting en overgang tussen deze twee stedelijke weefsels.
Aan de oevers biedt het kanaal ruimte voor activiteiten op menselijke schaal: wandelen, fietsen, vissen, ontspannen, ... De planning en het ontwerp van de gevel van de nieuwe ontwikkelingen zijn van cruciaal belang om de menselijke maat in het project te integreren en het leven rond de gebouwen aan te moedigen. De ervaring van een "imposante" gevel vanaf de begane grond creëert een vervreemding die onmiddellijk een afstandelijke en koude sfeer zal geven aan de ruimtes rond het gebouw, zoals de kade en de groene corridors. Een open en 'zachte' benedenverdieping met openingen en elementen van menselijke maat zal inspelen op deze activiteiten en wederzijds respect bevorderen. De begane grond is ingesneden op de kade in de vorm van een arcade. Dit brengt de gevel in schaal en nodigt bewoner, gebruiker en passant uit tot contact. De arcades worden ook plaatselijk ingevoerd op de zijgevels aan de parkzijde en aan de kant van de Rue du Développement. Ze bevatten alle gedeelde functies op de begane grond, zoals: toegang tot zichtbare fietsenstallingen, toegang tot woongebieden, uitzicht op de werkplaatsen, trappen die de helling overspannen, enzovoort. Hierdoor ontstaat het poreuze membraan van de begane grond, wat een meerwaarde is voor het gebouw en de openbare ruimten.
Naar analogie met het in het BKP voorgestelde coulissen landschap stellen wij een distributiesysteem voor de bedrijfsruimten te internaliseren, loodrecht op de as van het kanaal. Dankzij deze inrichting kan de begane grond aan de rand van perceel 4.2 worden doorboord en kunnen alle economische en productieve ruimten worden verdeeld zonder dat de bewoners overlast ondervinden. De productieve begane grond vormt de essentie van het project van waaruit wij de stedenbouwkundige bedoelingen in hun geheel hebben ontwikkeld. De binnenstraat, die als een herinterpretatie van het coulissenlandschap wordt beschouwd, verdeelt de programma's en maakt het tegelijkertijd mogelijk een visuele en ruimtelijke relatie te creëren tussen de oevers van het kanaal en de activiteiten. De straat is ontworpen op de schaal van de kleine bestelwagens die zorgen voor de logistiek van de activiteiten, maar ook op menselijke schaal: hij biedt manoeuvreer- en losplaatsen voor de bestelwagens en fungeert als "sociale condensator" voor de werknemers van de verschillende bedrijven die er tijdens hun pauzes of tijdens de lunch gebruik van zullen maken. Deze gesloten en overdekte ruimte baadt in het licht dankzij de openingen in de daken, en de panden langs de straat zijn zo ontworpen dat iedereen ook een venster op de openbare ruimte heeft. De open ruimtes met een netto plafondhoogte van 5,5 m bieden goede werk- en opslagruimte, waar af en toe ook mezzanines kunnen worden toegevoegd. De doelondernemingen zijn kleine en middelgrote ondernemingen die geen zware logistiek nodig hebben. De ideale modulariteit van de productieruimten vormt het structurele kader waarop de gehele architectuur van de gebouwen, de verschillende gevels, enz. is gebaseerd. De organisatie van de begane grond maakt het flexibel mogelijk een reeks ruimten tussen 180 m2 en 1060 m2 te voorzien.
Aan de zijde van de nieuwe straat van City Dox ontwikkelt de begane grond zich in een bijzonder volume, de uitzondering, waardoor dit deel een karakteristiek signaal van de omgeving wordt. Zoals Peter Vanden Abeele zegt: "Rust en homogeniteit zijn goed, nuttig en noodzakelijk. Maar als een stad je wil laten glimlachen, moet er op bepaalde plaatsen iets atypisch zijn, om het onverwachte mogelijk te maken". Deze drie koppen volgen elkaar op in het straatperspectief en communiceren iets anders.
Voor de keuze van de materialen voor het ensemble nemen wij opnieuw het voorbeeld van Morandi: hij voegt verschillende "vormwerelden" samen tot een persoonlijke en evenwichtige synthese. De materialen en vormen verschillen, maar blijven in een harmonieuze tonaliteit en compositie. Wij stellen een "mineraal" ensemble voor van warme grijstinten (beton) en zacht roodbruin (baksteen), waarbinnen elk gebouw verschillende tinten heeft. In het ontwerp van de gevels werken we met verschillende basis ingrediënten zoals leidmotief, variatie, ritme, geleding, basis, kroonlijst, ... In de geleding van de gevels worden de bovenste volumes onderscheiden van de begane grond (nevenschikking). Zij worden echter niet beschouwd als voorwerpen die losstaan van hun basis. We creëren een naad tussen de twee weefsels die de begane grond en de bovenbouw vertegenwoordigen. Deze naad komt tot stand door de terrassen van de woningen in de massa van de begane grond te "dompelen", waardoor de materialen van de bovenbouw en die van de onderbouw met elkaar verweven worden. Zo zijn ze met elkaar verweven door middel van architectonische elementen en kleuren.
https://bma.brussels/nl/kanaal-plan/
https://canal.brussels/nl/content/gesprek-met-alexandre-chemetoff