Vleugels voor het orgel
Locatie Stee 10, Watervliet, België
Type Publieke opdracht
Opdrachtgever Gemeente Watervliet
Architectuur, interieur, technieken, scenografie, duurzaamheidsadvies
Dhooge & Meganck Architectuur en Architecten- en studiebureau Denc-Studio
(samen maatschap Team Kampvuur)
Akoestiek Defonseca
Stabiliteit Denkbar
Landschap Seghers landschapsarchitecten
Datum 2022
Status Mededingingsprocedure met onderhandeling (MPMO)
Awards 2022: eerste laureaat (in team) competitie nevenbestemmingsstudie KERKWATERVLIET SINT-LAUREINS
STUDIEOPDRACHT VOOR DE NEVENBESTEMMING VAN DE OLV HEMELVAARTKERK ALS TOERISTISCH INFORMATIEPUNT, TENTOONSTELLINGSRUIMTE EN POLYVALENTE RUIMTE (VOOR LEZINGEN EN CONCERTEN)
OPDRACHT
De gemeente Sint-Laureins en de kerkfabriek wensen een herinrichting te realiseren in de O.L.V Hemelvaartkerk in deelgemeente Watervliet.
De aanleiding is de beslissing tot nevenbestemming van de kerk: zodat er naast kerkelijke diensten ook ruimte is voor een toeristisch infopunt, tentoonstellingen en polyvalente ruimte (voor lezingen en concerten).
De gemeente heeft Veneco aangesteld voor de opvolging van de plaatsingsprocedure, alsook ter begeleiding en coördinatie van de realisatie.
Ons team won de wedstrijd voor de volledige architectuuropdracht.
EEN VAN DE MOOISTE DORPEN VAN VLAANDEREN
De kerk is gelegen te Watervliet, een deelgemeente van Sint-Laureins in het meetjesland, bekend om zijn kreekgebieden. Het meetjesland is een regio met prachtige polders in het noorden en bossen in het zuiden.
Omwille van de regelmatige overstromingen staat het gebied ook bekend om zijn kreekgebieden. Watervliet zelf is een groene gemeente, temidden deze stroompjes. In 2008 werd ze nog verkozen als één van de vijftien mooiste dorpen van Vlaanderen. De kerk ligt aan het centrale dorpsplein met daarrond verschillende belangrijke achttiende-eeuwse bouwwerken zoals o.a. het vroegere stadhuis, de pastorie, de waterpomp en de boterbank.
Naast de nabijheid van het Leopoldkanaal passeren of starten er verschillende wandel-en fietroutes aan het dorpsplein zoals onder meer 'Vlaamse Meesters in situ fietsroute'.
Via het project Vlaamse Meesters in situ en de erfgoedsprokkels worden het draagvlak, belang en bewustwording rond het religieuze erfgoed van deze kerk aangemoedigd en ondersteund. De kerk beschikt over een ruim aanbod aan kunstschatten met als pronkstuk het drieluik 'Nood Gods' van de meester van Frankurt.
Tijdens het evenement Oogst op ’t Stee dat jaarlijks doorgaat op 15 augustus wordt de kerk opengesteld en stellen kunstenaars en ambachtslui hun werk tentoon in de kerk te midden van de kunstschatten. (Bron: Veneco).
BELANGRIJK ERFGOED
Zowel de omgeving van de kerk, de kerk zelf, als het interieur en aanwezige kunstwerken hebben een belangrijke erfgoedwaarde en zijn beschermd als Monument.
Via het project Vlaamse Meesters in situ en de erfgoedsprokkels worden het draagvlak, belang en bewustwording rond het religieuze erfgoed van deze kerk aangemoedigd en ondersteund.
De kerk beschikt over een ruim aanbod aan kunstschatten met als pronkstuk het drieluik 'Nood Gods' van de meester van FrankFurt.
BESCHEIDENHEID SIERT
Waarom de kerk van Watervliet ook wel “de Kathedraal van het Noorden” wordt genoemd, is in één oogopslag duidelijk.
Het casco heeft een sterke beeldwaarde. De genereuze stenen ‘mantel’ vraagt om een respectvolle behandeling.
Tegelijkertijd zijn de architectuur en ruimtelijkheid krachtig genoeg om een complementaire beleving toe te laten.De kerk kent een interieur met een rijk palet aan waardevolle, karakteristieke en terugkerende elementen: donkergetinte houten meubelelementen (orgel, preekstoel, biechtstoelen, koorbanken, etc) op een zwarte vloer, tegenover een witte pleisterwerk achtergrond.
Ingrijpen in een dergelijke kathedraaleske ruimte is een opgave van ingetogen chirurgie en het vastpakken van kostbare eigenschappen die op de site aanwezig zijn.
Erfgoed is niet gebaat bij een splinterbom aan ingrepen die overal iets wijzigen en zo het totaalbeeld laten afbrokkelen. We grijpen daarom heel geconcentreerd in en maken onze ingrepen in detaillering en praktische uitwerking reversibel zonder al te zwaar breekwerk. We geven een antwoord op de huidige noden, maar zijn er ons ten volle van bewust dat deze kunnen wijzigen in de toekomst.
referentie concept: Oxaal, 1836, Johannes Bosboom (1817-1891)
‘NOBILIS SIMPLICITAS’
Een flets en generiek ontwerp doet geen eer aan de kwaliteit van erfgoed. Daarom drukken de nieuwe onderdelen in hun verschijning iets uit; ze voegen in ‘ontwerpende sterkte’ een laag toe aan het geheel. We durven aanwezig zijn en verrijken, zonder te overstemmen.
Langs weerszijden van het oksaal bij het binnenkomen van de kerk liggen momenteel twee ruimtes, uitlopers van de zijbeuken, die minder gebruikt worden door hun hoekpositie in de totale ruimte van de kerk. Hierdoor missen ze kansen. Het zijn zones in de luwte die nu een beetje onhandig gebruikt worden als doorloopruimte en stockageplaats voor stoelen, beelden en ander los materiaal. Geen van beide ruimtes kunnen volwaardig worden ingezet voor de beleving van de kerk, maar daar ligt net hun potentie en cruciale rol.
Een nauwkeurige invulling met bedachte functies op die plaats zal niet inbreken op de ruimtewerking van het geheel.
Er is vooral nood aan extra functionele ruimtes, liefst niet te ver van de inkom. Ze moeten kunnen worden ingezet voor evenementen op het plein, alsook gemakkelijk worden gekoppeld aan het toeristisch infopunt.
De hoofddoelstelling is de accommodatie zo breed en toekomstbestendig mogelijk in te richten, zodat uiteenlopende scenario’s mogelijk zijn.
We concentreren daarom al onze ingrepen in deze voorzone.
Door te werken met bewuste, gebundelde ingrepen met een soberheid die tegelijk de glans en bijzonderheid creëert, zorgen we voor een ‘nobilis simplicitas’
VLEUGELS VOOR HET ORGEL
De O.L.V Hemelvaartkerk wordt gekenmerkt door een uitzonderlijke akoestiek, tevens in relatie met het orgel. Dergelijke ruimtes zijn uitzonderlijk en creëren een niet vergelijkbare beleving. Ander gewenst gebruik van de kerk - markthal, tentoonstelling, lezing ... – vraagt andere akoestische eigenschappen.
Door alle ingrepen in de inkomzone te concentreren, vrijwaren we de rest van de kerk van ingrepen.
Het monumentale orgel krijgt twee functionele vleugels met anti-chambres met twee extra balkons bovenop. De vleugels zelf worden bijkomend ingezet als gordijnkasten. Zo kunnen de gordijnen belangrijke akoestische verbetering bieden bij een tentoonstelling of lezing, maar kunnen ze ook terug weggeborgen worden in geval van een orgelconcerto, een moment waar de gordijnen eigenlijk niet gewenst zijn.
Op die manier kunnen we heel geconcentreerd een oplossing bieden voor alle gestelde uitdagingen.
conceptschets ‘kunstkamer’ (David Dhooge)
KUNSTKAMERS
Naast eerder vaste (maar reversibele) ingrepen worden mobiele drieluiken voorzien die twee vaste panelen bevatten, en één uitklapbaar. Ze nemen dezelfde hoogte aan als de gordijnen zodat ze in combinatie daarmee duidelijk gedefinieerde kamers kunnen maken. In de kleinste opstelling vormen ze ruimtes van ongeveer 3x3m, ideaal voor een intieme beleving van een kunstwerk of het aanhoren van een gedicht.
Deze ‘kunstkamers’ in de kerk kunnen in talloze varianten geplaatst worden, net door hun vormgeving. Ze nemen, net als de wanden van de vleugels, de opengewerkte ‘kroon’ over van de koorbanken, maar dan strak.
Dit zorgt ervoor dat hun uitdrukking lichter is, maar dat het gebruik om grotere zaken te tonen of verlichting ed. te bevestigen even praktisch, zelfs mogelijks handiger, is.
