De Plantenschuur

Locatie De Botanische tuin van Meise, Brussel, België

Type Wedstrijd

Opdrachtgever De Botanische tuin van Meise

Restauratie Sabine Okkerse

Bamboo advies Sven Mouton (CRU)

Structuur UTIL

Technieken Bureau Bouwtechniek / Tech3

Energie Bureau Bouwtechniek

Duurzaamheid Bureau Bouwtechniek

Landschap Seghers Landschaparchitecten

Datum 2020

Status Wedstrijd

RENOVATIE EN RESTAURATIE VAN STOOKGEBOUW (WAARDEVOL ERFGOED) EN NIEUWBOUW VAN EEN CIRCULAIR, LOGISTIEK GEBOUW VOOR DE PLANTENTUIN VAN MEISE

EEN CIRCULAIR GEBOUW, GEBOUWD MET EEN PLANT

Voor ons was het vanaf het begin duidelijk dat we de ambities op het gebied van circulariteit en duurzaamheid als fundamentele basis van het ontwerp willen nemen. Geen ontwerp dat halfslachtig een groen sausje draagt, maar iets dat in alle opzichten een duurzaam en circulair DNA heeft. Geen titel 'duurzaamheid' aan het eind van de collectie, maar een project dat duurzaamheid ademt in elke stap. En zelfs een stap verder; het team heeft zichzelf uitgedaagd om in deze hoge ambitie ook op zoek te gaan naar innovatie. We willen samen met u werken aan een voorbeeldproject om grenzen te verleggen op het gebied van circulariteit, modulariteit en algehele duurzaamheid.

Hiervoor maken we een herinterpretatie van een eeuwenoud bouwmateriaal dat zich in de eindfase toont als wat het is: een plant. We verwerken dit basismateriaal met een eigentijdse bouwmethode die volledig gericht is op beheersbaarheid en modulariteit. Een bouwpakket waarin uitbreiding, zelfbouw, renovatie en aanpassingen op een heel logische manier kunnen worden verwerkt.

Het geheel vormt een volume dat heel precies in de site past om enerzijds de juiste relaties aan te gaan met de omliggende gebouwen en vides en anderzijds het pure praktische effect van het gebouw te maximaliseren.

En zoals altijd gaan we voor gebouwde poëzie: functionaliteit die met zoveel gevoel voor verhouding, uitstraling en verfijning is uitgewerkt dat er inspiratie ontstaat die de gebruiker en voorbijganger raakt en inspireert.

HERGEBRUIK EN PREFABRICATIE

De eerste benadering die essentieel is voor duurzaam materiaalgebruik is om zo min mogelijk materiaal te gebruiken. Door de esthetische waarde van materialen zoals het slagvaste houten binnenpaneel van de gevelelementen en het herkennen en waarderen van de CLT-plaat van de dakelementen is er geen gipsplaat of verf meer nodig. Dit is ook te zien in de vloerplaat, waar de structurele betonplaat samenvalt met de afwerking van een gepolijste betonplaat. De isolatie met kabelgoten is onder deze plaat geplaatst om een vullaag en dekvloer te vermijden en zo materiaal te besparen. Vervolgens wordt de keuze voor duurzame materialen gemaakt met behulp van kennis uit studies en TOTEM.

Het team kiest voor een bovengrondse structuur en gevelafwerking in bamboe, een materiaal dat snel groeit en dus niet uitgeput raakt. Alle gebruikte houten materialen hebben een FSC-label en houten materiaal in een binnenmilieu heeft zo min mogelijk of geen formaldehyde. Als isolatiemateriaal wordt altijd gekozen voor minerale wol, die zijn kwaliteit en duurzame eigenschappen al meerdere malen heeft bewezen. Er wordt geen PUR gebruikt en zeker niet gespoten. Het gebouw is ontworpen volgens de Trias Energetica waarbij gezocht wordt naar kostenoptimale isolatiediktes (zowel financieel als milieutechnisch).

De houten kozijnen van de gevelelementen bestaan uit I-joists (houten I-balken) om minder hout te gebruiken en de isolatiewaarde te verhogen met behoud van sterkte. Wederom om alleen materialen te gebruiken waar nodig en deze zo efficiënt mogelijk in te zetten. Voor de betonnen vloerplaat zal het team zoveel mogelijk gebruik maken van circulair beton. Dat is beton met gerecycleerde aggregaten, gebroken zand, alternatieve bindmiddelen ter vervanging van cement, enz. zodat de impact op het milieu tot een minimum beperkt blijft.

Tenslotte zal er overleg zijn met fabrikanten om zoveel mogelijk op maat en zonder afval op de bouwplaats te leveren. Materiaalresten blijven dus bij de fabrikant die ze het best kan (her)gebruiken. Voor onvermijdelijk kunststofafval neemt het team contact op met het Clean Site System, een inzamelsysteem voor kunststoffen op bouwplaatsen.

BAMBOO

Een vaak gehoorde zorg over het gebruik van bamboe in een Europese context (waar het bouwmateriaal niet groeit) is het transportverhaal. Hoewel het bamboegewas 3 tot 5 keer meer CO2 per hectare opneemt dan loofhout, en het zeetransport tijdens de reis naar Europa minder CO2 (per m³ bouwmateriaal) uitstoot dan het in het land van herkomst opneemt, kan men toch aannemen dat hout dat op een bouwplaats groeit een betere (hernieuwbare) optie zou zijn dan bamboe. Maar dit zou geen rekening houden met de koolstofvastlegging, de groeitijd van bamboe (5 jaar tegen min. 15 -30 jaar voor hout), de grotere sterkte dan hout 215N/mm² tegen 30N/mm² (bijna gelijk aan staal) en de ontbossing. Men kan zich immers afvragen of het in een Europese context een goed idee is om voor langere tijd bossen te verwijderen om ermee te bouwen, en juist daarom is het overgrote deel van het hout uit de bouw niet van eigen bodem (maar Canadees of Scandinavisch), waardoor het transportbezwaar in een ander licht moet worden gezien (bijna dezelfde afstand, maar zwaarder transport). Het spreekt voor zich dat beton en staal niet concurreren met snel hernieuwbare bamboe als het gaat om duurzaamheid, want het feit dat beide in meer of mindere mate recycleerbaar zijn, neemt niet weg dat ze in deze essentiële tijd voor de klimaatopwarming de huidige uitstoot bij de winning of fabricage hebben; de zogenaamde 'embodied energy' is gewoon te hoog om duurzaam te zijn als men kijkt naar het urgente probleem.

Wanneer bamboe nu circulair en modulair (niet ambachtelijk) wordt gebruikt, op een Ikea-achtige click-unclick manier (in de knooppunten), kan het een draagsysteem zijn dat gemakkelijk kan worden aangepast, vergroot, verkleind of vervangen, zoals een circulaire economie voorstaat. . Aan het einde van de levensduur kan het worden vervangen en verwerkt in andere producten, of zelfs worden verbrand voor energieproductie, zodat er geen fossiele brandstoffen hoeven te worden gebruikt.

Wanneer ontwerpers erin slagen op een eigentijdse en niet-oriëntaalse manier met het materiaal om te gaan, kan bamboe een belangrijke rol spelen in de bouwsector. Het is afhankelijk van early-adaptors en voorbeeldprojecten, zoals mogelijk deze gebouwen van de Botanische Tuin te Meise, wil het materiaal de doorbraak krijgen die het nodig heeft om een significante impact te hebben op het klimaatprobleem.